تحریک مغناطیسی مغز، به انگلیسی Transcranial magnetic stimulation (TMS)، یک روش درمانی است که از میدان مغناطیسی و الکتریکی برای تأثیرگذاری بر فعالیت مغز استفاده می‌کند.

در واقع می‌تواند افسردگی، اختلال وسواس فکری اجباری و سایر بیماری‌های مرتبط با مغز را درمان کند. معمولاً این روش غیرتهاجمی زمانی‌که سایر روش‌های درمانی موثر نباشند، استفاده می‌شود و عوارض جانبی خفیف و موقتی دارد.

ازآنجایی‌که در این روش از تکانه‌های الکتریکی مکرر استفاده می‌شود، از آن با عنوان تحریک مغناطیسی مغز مکرر (rTMS) نیز یاد می‌شود.

برخلاف روش ام آر آی که از امواج مغناطیسی برای تصویربرداری استفاده می‌شود، در این روش امواج در جهت ترمیم عملکرد مغز به کار گرفته می‌شوند.

نحوه عملکرد روش تحریک مغناطیسی مغز

در این روش از انتشار پالس‌های الکترومغناطیس برای تحریک سلول‌های عصبی و بهبود علائم اختلالات عصبی یا سلامت روان استفاده می‌شود.

باید بدانید که مغز از نظر الکتریکی فعال است. در واقع سلول‌های مغز (معروف به نورون‌ها) از مقادیر کمی الکتریسیته برای ارسال و انتقال اطلاعات در سراسر مغز و بدن استفاده می‌کنند.

در طول تحریک مغناطیسی مغز، روی یک صندلی می‌نشینید و یک سیم‌پیچ الکترومغناطیسی روی پوست سر نزدیک پیشانی شما قرار می‌گیرد. شما نیازی به بیهوشی عمومی نخواهید داشت و در طول درمان بیدار خواهید بود. معمولا تکنسین از شما می‌خواهد که از گوش‌گیر استفاده کنید تا کمتر صدای کلیک‌مانند آزاد شدن تکانه‌های مغناطیسی را بشنوید.

کل روند درمان در هر جلسه ممکن است 30 تا 60 دقیقه طول بکشد. سپس می‌توانید به خانه بازگردید و فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. اگرچه طول مدت درمان به نحوه پاسخ و شرایط خاص شما بستگی دارد اما معمولاً لازم است این روش را 5 روز در هفته و برای تقریباً 4 تا 6 هفته تکرار کنید.

پزشک شما ممکن است بسته به تغییراتی‌که در علائم شما از زمان اولین جلسه درمانی مشاهده کرده است، تغییراتی اعمال کند.

برای چه مواردی تحریک مغناطیسی مغز مکرر انجام می‌شود؟

اغلب در مواردی انجام می‌شود که سایر گزینه‌های درمانی ناموفق هستند. از نظر پزشکان می‌تواند جایگزینی برای الکتروشوک ‌درمانی محسوب‌شود.

تحریک مغناطیسی مغز عمدتاً برای درمان افسردگی استفاده می‌شود. به‌خصوص در افرادی‌که به داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی پاسخ نمی‌دهند.

 در حال حاضر این روش دارای تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا برای درمان 4 بیماری زیر است:

• اختلال افسردگی اساسی
• اختلال وسواس اجباری
• سردرد میگرنی
• ترک سیگار

البته همچنان تحقیقات در حال انجام هستند و متخصصان معتقد هستند که تحریک مغناطیسی مغز مکرر به بهبود مشکلات زیر نیز کمک می‌کند:

• بیماری پارکینسون
• انواع اعتیاد
• بیماری آلزایمر
• اختلال دوقطبی
• اختلال شخصیت مرزی
• درد مزمن
• اختلالات خوردن
• لرزش اساسی
• فیبرومیالژیا
• اختلال استرس پس از سانحه
• روان‌گسیختگی یااسکیزوفرنی
• عوارض سکته مغزی
• وزوز گوش
• آسیب تروماتیک مغز

پیشنهاد می‌کنیم حتما در این زمینه با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

خطرات و عوارض تحریک مغناطیسی مغز مکرر

این روش برخلاف روش‌های تحریک عصب واگ یا تحریک عمقی مغز نیازی به جراحی یا کاشت الکترود ندارد. هم‌چنین برخلاف الکتروشوک ‌درمانی، باعث بروز تشنج نمی‌شود یا نیاز به آرامبخشی با بیهوشی ندارد.

با این وجود، نمی‌توان انکار کرد که ممکن است باعث بروز برخی از عوارض جانبی شود. البته عوارض معمولاً خفیف تا متوسط هستند و در مدت کوتاهی پس از جلسه درمانی بهبود می‌یابند.

خطرات و عوارض شایع تحریک مغناطیسی مغز مکرر عبارتند از:

• سردرد
• احساس درد در پوست سر (در محل تحریک)
• سوزن‌سوزن شدن، اسپاسم یا انقباض عضلات
• سرگیجه یا سبکی سر
• وزوز موقت گوش (شنیدن صدای زنگ در گوش)
• حساسیت غیرمعمول به صدا (هایپراکوزیس)

توصیه می‌کنیم حتماً این روش را با نظر پزشک متخصص انجام دهید. از عوارض جانبی جدی اما نادر این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشنج
• شیدایی، به‌ویژه در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی
• از دست دادن قدرت شنوایی، به‌خصوص اگر از محافظ گوش در طول درمان استفاده نشود.

طبق نتایج مطالعات انجام‌شده، احتمال بروز تشنج ناشی از تحریک مغز کمتر از 1 در 10000 است. پس خیلی نگران نباشید و از مزایای این روش استفاده کنید.

آمادگی‌های لازم پیش از انجام تحریک مغناطیسی مغز

قبل از تحریک مغناطیسی مغز مکرر، ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:

• معاینه فیزیکی توسط پزشک و احتمالا انجام آزمایشات آزمایشگاهی یا آزمایشات دیگر
• ارزیابی روانپزشکی برای تشخیص دقیق شدت افسردگی

این ارزیابی‌ها کمک می‌کنند مطمئن شوید که انجام این روش گزینه خوبی برای شما است یا خیر. حتما در طول معاینه موارد زیر را متذکر شوید:

• باردار هستید یا تصمیم به باردار شدن دارید.
• هرگونه وسیله فلزی یا شی پزشکی کاشته‌شده مانند گیره یا سیم‌پیچ آنوریسم، استنت‌ها، ضربان‌ساز قلب، پمپ‌های دارویی، الکترودهایی برای نظارت بر فعالیت مغز و غیره در بدن خود دارید. زیرا میدان مغناطیسی قوی تولیدشده در طول تحریک مغناطیسی مغز مانند یک آهنربا قوی ممکن است باعث حرکت وسایل فلزی شود.
• در حال مصرف هر دارویی ازجمله داروهای با نسخه یا بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی، ویتامین‌ها یا سایر مکمل‌ها هستید.
• سابقه تشنج یا سابقه خانوادگی صرع دارید.
• به سایر اختلالات سلامت روان مانند سوءمصرف مواد، اختلال دوقطبی یا روان‌پریشی مبتلا هستید.
• دچار آسیب مغزی ناشی از تومور مغزی، سکته مغزی یا ضربه به سر‌ هستید.
• سردردهای مکرر یا شدید دارید.
• قبلا تحت درمان با این روش بوده‌اید.

تحریک مغناطیسی مغز مکرر روش تهاجمی نیست و می‌تواند به‌صورت سرپایی انجام شود. معمولا لازم نیست ترتیبی دهید که کسی بعد از درمان شما را به خانه برساند.

پیشنهاد می‌کنیم قبل از شروع جلسات درمانی با شرکت بیمه خود مشورت کنید تا ببینید آیا این روش را تحت پوشش قرار می‌دهد یا خیر.

مراحل انجام و اقدامات لازم بعد از تحریک مغناطیسی مغز مکرر

از پایان هر جلسه درمانی، می‌توانید به روال معمول یا برنامه روزانه خود بازگردید. البته اگر عوارض جانبی مانند لرزش یا احساس غیرعادی در سر یا صورت خود داشتید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که چند دقیقه قبل از حرکت صبر کنید.

اگر تحریک مغناطیسی مغز برای شما موثر باشد، علائم افسردگی، اضطراب، سردرد میگرنی، اختلال وسواس اجباری و غیره بهبود می‌یابند یا به طور کامل از بین می‌روند. البته ممکن است روند درمان چندین هفته طول بکشد. امکان تکرار این روش در صورت عود علائم اختلالات روانی مانند افسردگی وجود دارد.

تحریک مغناطیسی مغز در مرکز جامع تصویربرداری ولیعصر

به مرکز محققان معتقد هستند که تحریک مغناطیسی مغز مکرر آسیبی به مغز وارد نمی‌کند، اما اگر به شکل صحیحی انجام نشود نمی‌توان اثربخشی آن را تضمین کرد. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم به مرکزی مراجعه کنید که علاوه‌بر کادر درمان حرفه‌ای و تجهیزات به‌روز و پیشرفته، از سابقه طولانی نیز در این زمینه برخوردار باشد.

پیشنهاد ما به شما مراجعه به مرکز جامع تصویربرداری ولیعصر واقع در مجتمع پزشکی صدر است. این مرکز به‌صورت شبانه‌روزی آماده ارائه خدمات است و علاوه‌بر ام ار ای، سی تی اسکن و غیره در زمینه تحریک مغناطیسی مغز مکرر نیز از بهترین‌هاست.